​Şeker Hastalığı

​

Şeker hastalığının belirtileri nelerdir?

Çok su içme ihtiyacı, sık idrara çıkma, gece idrara kalkma, beklenmedik kilo kaybı, ellerde ayaklarda uyuşma, görmede bulanıklaşma en sık karşılaşılan bulgulardır. Hastaların çoğunda halsizlik, kolay yorulma, isteksizlik gibi her hastalıkta karşılaşılabilen bulgular görülür.

Hiçbir belirti olmadan şeker hastası olunabilir mi?

Aslında şeker hastalarının çoğunda hiçbir belirti bulunmaz. Belirtiler, kan şekeri çok yüksek seviyelere çıktığı zaman ortaya çıkar. Bu nedenle şeker hastalığı belirtisi olmasa da şeker hastası olma olasılığı olan kişiler belli aralıklarla kan şekeri ölçümü yaptırmalıdırlar. 

Şeker hastalığı hangi yaşlarda görülür?

Şeker hastalığının sık görülen tipi (Tip 2 diyabet) genellikle orta yaştan sonra görülür. Yaş ilerledikçe görülme olasılığı artar. Daha seyrek oranda görülen tipi (Tip 1 diyabet) ise sıklıkla çok genç yaşta (10-20 y) arasında görülmekle birlikte her yaşta görülebilir.

Şeker hastalığını genetik geçişi olan bir hastalık mıdır?

Tip 2 şeker hastalığı çok sıklıkla genetik geçiş gösterir. Annesinde veya babasında şeker hastalığı olanlarda görülem olasılığı daha fazladır. Hem annesinde hem babasında Tip 2 şeker hastalığpı var ise görülme olasılığı çok yüksektir. Anne veya babası şeker hastası olmayanlarda da tip 2 şeker hastalığı görülebilir.

Tip 1 şeker hastalığı genetik geçiş göstermez, ama yatkınlık oluşturur. Yani anne veya baba tip 1 şeker hastası ise çocuklarında şeker hastası olma olasılığı az da olsa artar.

Şeker hastalığı tanısı nasıl konulur?

Şeker hastalığı tanısı kanda şeker seviyesinin normalden yüksek olması ile konulur. Bu anlamda tüm dünyada belirlenmiş 4 farklı yöntem ile şeker hastalığı tanısı konulmaktadır.

1. En az 8-10 saatlik açlık sonrası ölçülen açlık kan şekeri seviyesinin 126 mg/dL üzerinde bulunması tanı koydurucudur. Hastada şeker hastalığı düşündürecek hiçbir belirti yok ise aynı testin tekrarlanması sonrası tanı kesinleştirilir.

2.  Herhangi bir zamanda ölçülen kan şekerinin 200 mg/dL üzerinde bulunması şeker hastalığı tanısı konulması için yeterlidir. Tek ölçüm yeterlidir. Ancak şeker hastalarının büyük çoğunluğunda rastgele ölçülen kan şekeri 200 mg/dL üzerinde bulunmaz. Bu nedenle tanı için sıklıkla uygulanan bir test değildir. Sadece şeker yüksekliği belirtileri çok belirgin olan hastalarda uygulanır.

3. HbA1c adlı tetkik 3 aylık şeker ortalaması adı ile bilinmektedir. Bu tetkik esas olarak kan şekeri düzeyinin ortalamasını gösterdiği için şeker hastalığı tanısı olan hastalarda tedavinin yeterli olup olmadığına karar vermek için izlem parametresi olarak kulanılır. Yapılan araştırmalar şeker hastaalığı tanısı için de kullanılabileceğini göstermiştir. Ancak, bu tetkik ile hata olasılığı yüksek olduğu için ölçümü yapan laboratuarın HbA1c ölçümünü çok hassas olarak yaptığı belgelenmiş olmalıdır. Bu koşullarda HbA1c seviyesinin % 6.5 üzerinde bulunması ile şeker hastalığı tanısı konulabilir.

4. Son olarak yukarıdaki yöntemlere göre tanı için emin olnamadığı, çelişkili durumlarda hekimler şeker yükleme testi ile şeker hastalığı tanısını kesinleştiriler. 75 gram glukoz ile yapılan şeker yüklemede 2 saat sonra ölçülen kan şekerinin 200 mg/dL üzerinde olması şeker hastalığı tanısını kesinleştirir.

Şeker hastalığının farklı tipleri nelerdir?

Şeker hastalığı 4 ana başlıkta sınıflanır.

1. Tip 1 şeker hastalığı

2. Tip 2 şeker hastalığı

3. Gebelik ilişkili şeker hastalığı

4. Diğer nadir tip şeker hastalıkları

Tip 1 şeker hastalığının genel özellikleri nelerdir?

Bu hastalıkta bilinmeyen nedenler ile pankreastaki insülin yapan hücreler harap olur. Kandaki şekerin vücuttaki hücrelerin içine girmesini sağlayan hormon olan insülin yokluğu durumunda kan şekeri çok yükselerek kişi şeker hastası olur. Klinik seyri farklı başlayıp farklı seyredebilmekle birlikte; genellikle belirgin şeker hastalığı bulguları ve çok yüksek kan şekeri seviyesi ile tanı alırlar. İnsülin tedavisi başlangıçtan itibaren mutlak gerekli olur ve ömür boyu bu tedavinin sürdürülmesi gerekir.

Tip 2 şeker hastalığının genel özellikleri nelerdir?

Bu hastalığın da oluş mekanizması tam bilinmemektedir. Bu hastalıkta pankreastan insülin yapılmasına rağmen hücre düzeyinde etkisi yetersizdir ve ayrıca pankreastan insülin yapımı yıllar içerisinde giderek azalmaktadır. Şeker hapları adı veren ilaçlar ile kan şekeri kontrolü sağlanabilir. Ancak hastaların çoğunda yıllar sonra insülin tedavisi de gerekli olur. Bu hastalığın klinik seyri hastalar arasında çok değişkenlik gösterebilmektedir.

Gebelik ilişkili şeker hastalığının genel özellikleri nelerdir?

Gebe kalmadan önce şeker hastası olmayan kadında gebeliğin son 3 ayı içerisinde ortaya çıkan şeker hastalığına gebelilk ilişkili şeker hastalığı adı verilmektedir. Doğum sonrası çok sıklıkla şeker değeri normale döner. Gebelikteki hormonal değişikliklerine bağlı gelişir. Anne karnındaki bebeği olumsuz etkileyebileceği için yakın takip ve tedavi edilmelidir. Bu kişilerde daha sonraki yıllarda tip 2 şeker hastalığı oluşma olasılığı vardır.

Diğer nadir tip şeker hastalıkları nelerdir?

Nadir görülen bazı hastalıklara veya genetik durumlara bağlı gelişen şeker hastalığıdır. Bazı hormonsal hastalıklar, pankreas hastalıkları, doğumsal hastalıklar bu tip şeker hastalığına yol açabilir. Çok nadir karşılaşılan hastalıklardır. Klinik olarak şüphe durumunda bu konuda uzman hekimler tarafından ayrıntılı tetkikler ile tanısı konulan durumlardır.

Tip 1 ve Tip 2 şeker hastalığı nasıl ayırt edilir?

Çok sıklıkla sadece hastanın yaşı, şeker hastalığının başlangıcındaki bulgular tip 1 ile tip 2 şeker hastalığını ayırt etme için yeterli olur. Şüpheli durumlarda bazı testler gerekli olabilir. Buna karşın nadiren bu iki tip şeker hastalığını ayırt etmek konunun uzmanlarınca ile çok zor olabilmektedir.

Şeker hastalığının tam tedavisi mümkün müdür?

Şeker hastalığı denilince akla gelen tip 1 ve tip 2 şeker hastalıklarının tam tedavisi yani tamamen iyileşme şeklinde bir tedavileri yoktur. Bu hastalıklar ömür boyu süren hastalıklardır. Çok dikkatli diyet, egzersiz, kilo verme veya bazı ilaçlar ile yapılan tedaviler sonrasında bu hastalıklar tamamen iyileşmiş gibi gözlenebilse de maalesef bir süre sonra tekrar şeker seviyelerinin yükseldiği görülür. Sadece diğer nadir tip şeker hastalığı gurubunda tedavisi olabilen hastalıklara bağlı şeker hastalığı durumunda esas hastalığın küratif tedavisi mümkün olursa şeker hastalığı da iyileşmiş olur. Ayrıca gebelik ilişikli şeker hastalığı genellikle gebelik sonrası tamamen iyileşir.

Şeker hastalığının kesin tedavisi yok ise uygulanan tedavilerde amaç nedir?

Birincil amaç kan şekeri çok yüksek ve kişiyi rahatsız edecek belirtiler oluşturyor ise, yaşamsal riskler oluşturuyor ise hızlı erken tedavi ile hastayı bu riklerden kurtarmak ve şeker yüksekliği belirtilerini ortadan kaldırarak hastanın yaşam kalitesini artırmak.

İkincil amaç ise ömür boyu süren gayret ile şeker yüksekliğini kontrol ederek vücutta oluşabilecek olumsuzlukların ortaya çıkmasıı engellemek, en azından geciktireerek hastada organ yetersizği gelişmesini önlemek.

Şeker hastalığının vücutta yaptığı hasarlar nelerdir?

Şeker hastalığının vücuda 2 çeşit olumsuz etkisi vardır.

1. Akut oluşturduğu olumsuzluklar. Kan şekerinin çok yüksek olmasına bağlı belirtilerin şiddetlenmesi ile ciddi kalp, böbrek bulgularının ortaya çıkması tedavi edilmediğinde şuur kybı ve komalara kadar giden durumlar

2. Kronik dönemde ortaya çıkabilen olumsuzluklar. Kan şekerinin sürekli normal seviyeden yüksek olmasına bağlı olarak organ ve dokularda görülen hasarlanmalar. 

Şeker hastalığında kronik dönemde görülen hasarlanmalar nelerdir?

Şeker hastalığının özellikle hasar yaptığı doku ve organlar şu balıklar ile verilebilir;

• Böbrek hasarlanması sonucu böbrek yetmezliği

• Göz retinası hasarlanması sonucu görme kayıpları

• Uzun sinirlerin hasarlanması sonucu özellikle ayaklarda uyuşma, yanma ağrı yakınmaları.

• Büyük atardamarlarda daralmaya bağlı kalp krizi, inme

• Vücutta mikrobik ve mantar enfeksiyonlarının kolay yerleşmesi

• Ayaklarda iyileşmeyen yaralar sonucu parmak veya daha üst seviyelerden kesilme

Şeker hastalığı vücutta hasar oluşturması engellenebilir mi?

Şeker hastalığında görülen hasarlanmalar sadece şeker hastalığında görülmediği unutulmamalı. Ancak şeker hastalığı bu hasarlanmaları hızlandıran bir hastalıktır. Şeker hastalığına bağlı hasarlanmasının önlenebilmesi için kan şekeri seviyelerinin sürekli kontrol altında tutulması gerekir. Bunun için mümkün olduğunca sık kan şekeri ölçümleri yapılmalı.

Şeker hastası kan şeker düzeyini hangi seviyede tutması gerekir?

Mümkün olduğunca kan şekeri normal seviyelerde tutulması hedeflenir. Sağlıklı kişilerde kan şekeri seviyesi aç iken 100 mg/dL, tok iken de 180-200 mg/dL’yi aşmaz. Şeker hastaları için de bu seviyeler ideal hedefler olsa da hastalarda hedefler değişkendir. Bunun en önemli sebebi kan şekerini normal seviyelere indirdiğimizde aşırı düşük olma olasılığının ortaya çıkmasıdır. Bu nedenle hastanın özelliklerine göre kan şekeri hedefi hekim tarafından belirlenir, hasta ile paylaşılır.